İlk yardım bilgileri
ZEHİRLENMELERDE
İLKYARDIM
Zehirlenme nedir?
Vücuda zehirli (toksik) bir
maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır. Vücuda dışarıdan
giren bazı yabancı maddeler, vücudun yaşamsal fonksiyonlarına zarar
verebileceğinden zehirli (toksik) olarak kabul edilirler.
Zehirlenmelerde
genel belirtiler nelerdir?
Ø Sindirim sistemi bozuklukları: Bulantı,
kusma, karın ağrısı, ishal
Ø Sinir sistemi bozuklukları: Bilinç kaybı,
havale, rahatsızlık hissi, hareketlerde uyumsuzluk
Ø Solunum sistemi
bozuklukları: Nefes darlığı, morarma, solunum durması
Ø Dolaşım sistemi
bozuklukları: Nabız bozukluğu, kalp durması
Zehirlenme hangi yollarla
meydana gelir?
Zehirlenme yolları üç grupta toplanır.
Ø Sindirim
yoluyla: En sık rastlanan zehirlenme yoludur. Sindirim yoluyla alınan zehirler
genellikle ev yada bahçede kullanılan kimyasal maddeler, ıehirli mantarlar,
bozuk besinler, ilaç ve aşırı alkoldür.
Ø Solunum yoluyla: Zehirli maddenin
solunum yolu ile alınmasıyla oluşur. Genellikle karbonmonoksit (tüp kaçakları,
şofben, bütan gaz sobaları), Lağım çukuru veya kayalarda biriken karbondioksit,
havuz hijyeninde kullanılan klor, yapıştırıcılar, boyalar ev temizleyicileri
gibi maddeler ile oluşur.
Ø Cilt yoluyla: Zehirli madde vücuda direk deri
aracılığı ile girer. Bu yolla olan zehirlenmeler böcek sokmaları, hayvan
ısırıkları, ilaç enjeksiyonları, saç boyaları, zirai ilaçlar gibi zehirli
maddelerin deriden emilmesi ile oluşur.
Sindirim yoluyla zehirlenmede
ilkyardım nasıl olmalıdır?
Ø Bilinç kontrolü yapılır,
Ø Ağız zehirli
madde ile temas etmişse su ile çalkalanır, zehirli madde ele temas etmişse el
sabunlu su ile yıkanır,
Ø Yaşam bulguları değerlendirilir,
Ø Kusma,
bulantı, ishal gibi belirtiler değerlendirilir,
Ø Kusturulmaya çalışılmaz,
özellikle yakıcı maddelerin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmaz,
Ø
Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu verilir,
Ø Üstü örtülür,
Ø Tıbbi yardım
istenir (112),
Ø Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir ;
-Zehirli
maddenin türü nedir?
-İlaç yada uyuşturucu alıyor mu?
-Hasta saat kaçta
bulundu?
-Evde ne tip ilaçlar var?
Solunum yolu ile zehirlenmelerde
ilkyardım nasıl olmalıdır?
Ø Hasta temiz havaya çıkarılır yada cam ve
kapı açılarak ortam havalandırılır,
Ø Yaşamsal belirtiler değerlendirilir
(ABC),
Ø Yarı oturur pozisyonda tutulur,
Ø Bilinç kapalı ise koma
pozisyonu verilir,
Ø Tıbbi yardım istenir (112),
Ø İlkyardımcı müdahale
sırasında kendini ve çevresini korumak için gerekli önlemleri almalıdır,
Ø
Solunumu korumak için maske veya ıslak bez kullanılır,
Ø Elektrik düğmeleri
ve diğer elektrikli aletler ve ışıklandırma cihazları kullanılmaz,
Ø Yoğun
duman varsa hastayı dışarı çıkarmak için ip kullanılmalıdır,
Ø Derhal
itfaiyeye haber verilir (110).
Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım
nasıl olmalıdır?
Ø Yaşam bulguları değerlendirilir,
Ø Ellerin zehirli
madde ile teması önlenmelidir,
Ø Zehir bulaşmış giysiler çıkartılır,
Ø
15-20 dakika boyunca deri bol suyla yıkanmalıdır,
Ø Tıbbi yardım istenir
(112).
Zehirlenmelerde genel ilkyardım kuralları nelerdir?
Ø
Zehirlenmeye neden olan maddeyi uzaklaştırmak (Kirli madde vücuttan ne kadar
çabuk uzaklaştırılırsa o kadar az miktarda emilir).
Ø Hayati fonksiyonların
devamının sağlanması
Ø Sağlık kuruluşuna bildirme (112)
Yanık
nedir?
Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasıdır.
Yanık, genellikle sıcak su veya buhar teması sonucu meydana geldiği gibi, sıcak
katı maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas, elektrik
akımı etkisi yada radyasyon nedeni ile de oluşabilir.
Kaç çeşit yanık
vardır?
Fiziksel yanıklar:
Isı ile oluşan yanıklar
Elektrik
nedeni ile oluşan yanıklar
Işın ile oluşan yanıklar
Sürtünme ile
oluşan yanıklar
Donma sonucu oluşan yanıklar
Kimyasal
yanıklar:
Asit alkali madde ile oluşan yanıklar
Yanığın
ciddiyetini belirleyen faktörler
nelerdir?
Derinlik
Yaygınlık
Bölge
Enfeksiyon
riski
Yaş
Solunum yoluyla görülen zarar
Önceden var olan
hastalıklar
Yanıklar nasıl derecelendirilir?
1. derece yanık:
Deride kızarıklık, ağrı, yanık bölgede ödem vardır. Yaklaşık 48 saatte
iyileşir.
2. derece yanık: Deride içi su dolu kabarcıklar (bül) vardır.
Ağrılıdır. Derinin kendini yenilemesi ile kendi kendine iyileşir.
3.
derece yanık: Derinin tüm tabakaları etkilenmiştir. Özellikle de kaslar,
sinirler ve damarlar üzerinde etkisi görülür. Beyaz ve kara yaradan siyah renge
kadar aşamaları vardır. Sinirler zarar gördüğü için ağrı yoktur.
Yanığın
vücuttaki olumsuz etkileri nelerdir?
Yanık, derinliği, yaygınlığı ve
oluştuğu bölgeye bağlı olarak organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar.
Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir. Hasta/yaralının kendi
vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon oluşur.
Isı ile oluşan
yanıklarda ilkyardım işlemleri nedir?
Ø Kişi hala yanıyorsa paniğe engel
olunur, koşması engellenir,
Ø Hasta/yaralının üzeri battaniye yada bir örtü
ile kapatılır ve yuvarlanması sağlanır,
Ø Yaşam belirtileri değerlendirilir
(ABC),
Ø Solunum yolunun etkilenip etkilenmediği kontrol edilir,
Ø Yanık
bölge en az 20 dakika soğuk su altında tutulur (yanık yüzeyi büyükse ısı kaybı
çok olacağından önerilmez),
Ø Ödem oluşabileceği düşünülerek yüzük, bilezik,
saat gibi eşyalar çıkarılır,
Ø Yanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler
çıkarılır,
Ø Takılan yerler varsa kesilir,
Ø Hijyen ve temizliğe dikkat
edilir,
Ø Su toplamış yerler patlatılmaz,
Ø Yanık üzerine ilaç yada yanık
merhemi gibi maddeler de sürülmemelidir,
Ø Yanık üzeri temiz bir bezle
örtülür,
Ø Hasta/yaralı battaniye ile örtülür,
Ø Yanık bölgeler birlikte
bandaj yapılmamalıdır,
Ø Yanık geniş ve sağlık kuruluşu uzaksa hasta /
yaralının kusması yoksa bilinçliyse ağızdan sıvı (1 litre su -1 çay kaşığı
karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı) verilerek sıvı kaybı önlenir,
Ø Tıbbi
yardım istenir (112).
Kimyasal yanıklarda ilkyardım nasıl
olmalıdır?
Deriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle
teması kesilmelidir,
Bölge bol tazyiksiz suyla, en az 15-20 dakika
yumuşak bir şekilde yıkanmalıdır,
Giysiler
çıkarılmalıdır,
Hasta/yaralı örtülmelidir,
Tıbbi yardım
istenmelidir (112).
Elektrik yanıklarında ilkyardım nasıl
olmalıdır?
Soğukkanlı ve sakin olunmalıdır,
Hasta/yaralıya
dokunmadan önce elektrik akımı kesilmelidir, akımı kesme imkanı yoksa tahta
çubuk yada ip gibi bir cisimle elektrik teması
kesilmelidir,
Hasta/yaralının ABC’si
değerlendirilmelidir,
Hasta/yaralıya kesinlikle su ile müdahale
edilmemelidir,
Hasta/yaralı hareket ettirilmemelidir,
Hasar gören
bölgenin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir,
Tıbbi yardım istenmelidir
(112).
Sıcak çarpması belirtileri nelerdir?
Yüksek derece ısı ve
nem sonucu vücut ısısının ayarlanamaması sonucu ortaya bazı bozukluklar çıkar.
Sıcak çarpmasının belirtileri şunlardır:
Adale
krampları
Güçsüzlük, yorgunluk
Baş dönmesi
Davranış
bozukluğu, sinirlilik
Solgun ve sıcak deri
Bol terleme (daha sonra
azalır)
Mide krampları, kusma, bulantı
Bilinç kaybı, hayal
görme
Hızlı nabız
Sıcak çarpmasında ilkyardım nasıl
olmalıdır?
Hasta serin ve havadar bir yere alınır,
Giysiler
çıkarılır,
Sırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar
yükseltilir,
Bulantısı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek
için 1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı sıvı yada soda
içirilir.
Sıcak çarpmasında risk grupları var mıdır?
Sıcak çarpması
için özel bir risk grubu bulunmamakla beraber, diğer hastalık yada yaralanmalar
için hassas olan kişiler, sıcaktan da diğer kişilere göre daha çok etkilenirler.
Bu kişiler;
Ø Kalp hastaları
Ø Tansiyon hastaları
Ø Diyabet
hastaları
Ø Kanser hastaları
Ø Normal kilosunun çok altında ve çok
üzerinde olanlar
Ø Psikolojik yada psikiyatrik rahatsızlığı olanlar
Ø
Böbrek hastaları
Ø 65 yaş üzeri kişiler
Ø 5 yaş altı çocuklar
Ø
Hamileler
Ø Sürekli ve bilinçsiz diyet uygulayanlar
Ø Yeterli miktarda su
içmeyenler
Sıcak yaz günlerinde sıcak çarpmasından korunmak için alınması
gereken önlemler nelerdir?
Ø Özellikle şapka, güneş gözlüğü ve şemsiye
gibi güneş ışığından koruyacak aksesuarlar kullanılmalıdır,
Ø Mevsim
şartlarına uygun, terletmeyen, açık renkli ve hafif giysiler giyilmelidir,
Ø
Bol miktarda sıvı tüketilmelidir,
Ø Vücut temiz tutulmalıdır,
Ø Her öğünde
yeteri miktarda gıda alınmalıdır,
Ø Gereksiz ve bilinçsiz ilaç
kullanılmamalıdır,
Ø Direk güneş ışığında kalınmamalıdır,
Ø Kapalı
mekanların düzenli aralıklarla havalandırılmasına özen
gösterilmelidir.
Donuk belirtileri nelerdir?
Aşırı soğuk nedeni
ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kanın
pıhtılaşması ile dokuda hasar oluşur. Donuklar şu şekilde
derecelendirilir.
Birinci derece: En hafif şeklidir. Erken müdahale
edilirse hızla iyileşir.
Ø Deride solukluk, soğukluk hissi olur,
Ø
Uyuşukluk ve halsizlik görülür,
Ø Daha sonra kızarıklık ve iğnelenme hissi
oluşur.
İkinci derece: Soğuğun sürekli olması ile belirtiler
belirginleşir.
Ø Zarar gören bölgede gerginlik hissi olur,
Ø Ödem,
şişkinlik, ağrı ve içi su dolu kabarcıklar (bül) meydana gelir,
Ø Su
toplanması iyileşirken siyah kabuklara dönüşür.
Üçüncü derece: Dokuların
geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır.
Ø Canlı ve sağlıklı deriden
kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur.
Donukta ilkyardım nasıl
olmalıdır?
Ø Hasta/yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması
kesilir,
Ø Sakinleştirilir, kesin istirahata alınır ve hareket
ettirilmez,
Ø Kuru giysiler giydirilir,
Ø Sıcak içecekler verilir,
Ø Su
toplamış bölgeler patlatılmaz, bu bölgelerin üstü örtülür,
Ø Donuk bölge
ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır,
Ø El ve ayak doğal pozisyonda
tutulur,
Ø Isınma işleminden sonra hala hissizlik varsa bezle bandaj
yapılır,
Ø El ve ayaklar yukarı kaldırılır,
Ø Tıbbi yardım istenir
(112).
Kırık nedir?
Kırık, kemik bütünlüğünün bozulmasıdır.
Kırıklar darbe sonucu yada kendiliğinden oluşabilir. Yaşlılık ile birlikte
kendiliğinden kırık oluşma riski de artar.
Kaç çeşit kırık
vardır?
Kapalı kırık: Kemik bütünlüğü bozulmuştur. Ancak deri
sağlamdır.
Açık kırık: Deri bütünlüğü bozulmuştur. Kırık uçları dışarı
çıkabilir. Beraberinde kanama ve enfeksiyon tehlikesi taşırlar.
Kırık
belirtileri neler olabilir?
Ø Hareket ile artan ağrı
Ø Şekil
bozukluğu
Ø Hareket kaybı
Ø Ödem ve kanama nedeniyle morarma
Ağrılı
bölgelerin tespiti için elle muayene gereklidir.
Kırığın yol açabileceği
olumsuz durumlar nelerdir?
Ø Kırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda
yaralanma ve sıkışma. (Kırık bölgede nabız alınamaması, solukluk, soğukluk)
Ø
Parçalı kırıklarda kanamaya bağlı şok
Kırıklarda ilkyardım nasıl
olmalıdır?
Ø Hayatı tehdit eden yaralanmalara öncelik verilir,
Ø
Hasta/yaralı hareket ettirilmez, sıcak tutulur,
Ø Kol etkilenmişse yüzük ve
saat gibi eşyalar çıkarılır (aksi takdirde gelişebilecek öden doku hasarına yol
açacaktır,)
Ø Tespit ve sargı yapılırken parmaklar görünecek şekilde açıkta
bırakılır. Böylece parmaklardaki renk, hareket ve duyarlılık kontrol
edilir),
Ø Kırık şüphesi olan bölge, ani hareketlerden kaçınılarak bir alt ve
bir üst eklemleri de içine alacak şekilde tespit edilir. Tespit malzemeleri,
sopa, tahta, karton gibi sert malzemelerden yapılmış olmalı ve kırık kemiğin alt
ve üst eklemlerini içine alacak uzunlukta olmalıdır,
Ø Açık kırıklarda,
tespitten önce yara temiz bir bezle kapatılmalıdır,
Ø Kırık bölgede sık
aralıklarla nabız, derinin rengi ve ısısı kontrol edilir,
Ø Kol ve bacaklar
yukarıda tutulur,
Ø Tıbbi yardım istenir (112).
Burkulma
nedir?
Eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır. Zorlamalar sonucu
oluşur.
Burkulma belirtileri nelerdir?
Ø Burkulan bölgede
ağrı
Ø Kızarma, şişlik
Ø İşlev kaybı
Burkulmada ilkyardım nasıl
olmalıdır?
Ø Sıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem tespit edilir,
Ø
Şişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır,
Ø Hareket ettirilmez,
Ø
Tıbbi yardım istenir (112).
Çıkık nedir?
Eklem yüzeylerinin kalıcı
olarak ayrılmasıdır. Kendiliğinden normal konumuna dönemez.
Çıkık
belirtileri nelerdir?
Ø Yoğun ağrı
Ø Şişlik ve kızarıklık
Ø İşlev
kaybı
Çıkıkta ilkyardım nasıl olmalıdır?
Ø Eklem aynen bulunduğu
şekilde tespit edilir,
Ø Kırık yerine oturtulmaya çalışılmaz,
Ø Hasta /
yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez,
Ø Bölgede nabız, deri rengi ve ısısı
kontrol edilir,
Ø Tıbbi yardım istenir (112).
Kırık çıkık ve
burkulmalarda tespit nasıl olmalıdır?
Tespit için ilkyardımcı elde olan
malzemeleri kullanır. Bunlar üçgen sargı, rulo sargı, battaniye, hırka, eşarp,
kravat, vb. tahta, karton vb. malzemeler olabilir.
Tespit sırasında
dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
Ø Tespit yapılırken yaralı
bölge sabit tutulmalıdır,
Ø Yara varsa üzeri temiz bir bezle
kapatılmalıdır,
Ø Tespit edilecek bölge önce yumuşak malzeme ile
kaplanmalıdır,
Ø Yaralı bölge nasıl bulunduysa öyle tespit edilmelidir,
düzeltilmeye çalışılmamalıdır,
Ø Tespit kırık, çıkık. ve burkulmanın
üstündeki ve altında kalan eklemleri de içerecek şekilde
yapılmalıdır.
Tespit yöntemleri nelerdir?
Kol ve köprücük kemiği
kırığı tespiti:
Ø Koltuk altına yumuşak malzeme yerleştirilir,
Ø Kol
askısı yerleştirilir,
Ø Üçgen bandaj yaralının gövdesinin üzerinde, üçgenin
tepesi dirsek tarafına, tabanı gövdeyle aynı hizada olacak şekilde
yerleştirilir,
Ø El dirsek hizasında bükülü olarak göğsün alt kısmına
yerleştirilir. üçgen bandajın iki ucu yaralının boynuna düğümlenir, tespit
edilen elin parmakları görülebilir şekilde olmalıdır,
Ø Kol askısı desteği,
göğüs boşluğu ve yaralı kol üzerine yerleştirilir (geniş dış bandajda
yerleştirilebilir.), böylelikle vücuda yapışık bir şekilde yaralı kol ve omuz
eklemi sabitlenmiş olur.
Pazı kemiği kırığı tespiti:
Ø Sert tespit
malzemesiyle yapılır,
Ø Kırık kemiği tespit edecek olan malzemeler
yerleştirilmeden önce, kolun altına (koltuk boşluğundan yararlanılarak) iki
şerit yerleştirilir,
Ø Malzemelerden kısa olanı koltuk altından itibaren
dirseği içine alacak şekilde yerleştirilir,
Ø Uzun olanı omuzla dirseği içine
alacak şekilde yerleştirilir,
Ø Daha önceden yerleştirilen şeritlerle
bağlanarak tespit edilir. Şeritler çok kısa bağlanmamalıdır,
Ø Dirseği tespit
için kol askısı takılır,
Ø Omur tespiti için, göğüs ve yaralı kol üzerinden
geniş kumaş şerit veya üçgen bandaj uygulanır.
Dirsek kırığı
tespiti:
Ø Kol gergin vaziyette bulunduysa, hastanın vücudu boyunca
gergin ve deri ile arası yumuşak malzemeyle doldurulmuş tespit malzemeleri
yardımıyla tespit edilir,
Ø Eğer bükülmüş vaziyette bulunduysa, bir kol
askısı desteği yardımıyla tespit edilir.
Kol askısıyla ön kol, bilek ve
el tespiti:
Ø Kırık dirsek ve bilek ekleminin hareketini önlemek için
yaralı ön kolun altına üçgen kol askısı yerleştirilir. Hasta/yaralının boynunun
arkasına üçgenin iki ucu düğümlenir,
Ø Aşırı hareket etmesini engellemek için
geniş bir bandaj yardımıyla, gövdeye bağlanır.
Dirsek kemiği ve/veya ön kol
kemiği kırığında sert malzemelerle tespit:
Ø Ön kolun altına 2 şerit
yerleştirilir,
Ø Yumuşak maddeyle desteklenmiş sert tespit malzemelerinden
biri parmak diplerinden dirseğe kadar içe, diğeri elin dış yüzünden dirseğe
gelecek şekilde dışa konarak tespit edilir,
Ø Daha önceden yerleştirilen
şeritlerle bağlanır, fazla sıkılmamalıdır,
Ø Dirsek eklemini tespit için kol
askısı takılır,
Ø Bilek kemiklerinde veya el tarak kemiğinde, bölgeyi bir kol
askısı ile tespit yeterlidir,
Ø Parmak kemiği kırıkları ile çıkığı ayırt
etmek zordur. Tespit için, bir tespit malzemesi ile, yaralı parmak, yanındaki
sağlıklı parmakla bandaj yapılabilir.
Pelvis kemiği kırığı
tespiti:
Ø Her iki bacak arasına bir dolgu malzemesi konur,
Ø Sekiz
şeklindeki bir bandajla bilekler tespitlenir,
Ø Doğal boşlukların altından
(dizler ve bilekler) bandajları kaydırmak ve iki tanesi kalça ve dizler arasında
diğer ikisi dizler ve bilekler arasında olacak şekilde düğümlenerek tespit
edilir. Bütün düğümler aynı tarafta olmalıdır.
Uyluk kemiği kırığının
tespiti:
Sert tespit malzemesi ve sağlam bacağı (ikinci bir tespit
malzemesi gibi) kullanarak tespit etme:
Ø Bir el ayağın üst kısmına,
diğeri bileğe konularak yaralı bacak tutulur ve sağlam bacakla bir hizaya
getirmek için yavaşça çekilir. Aynı zamanda hafif bir döndürmede uygulanır,
Ø
Her iki bacak arasına (dizler ve bilekler) bir dolgu malzemesi konur,
Ø Sekiz
şeklinde bir bandajla bilekler sabitlenir,
Ø Yaralının vücudunun altından,
kımıldatmaksızın doğal boşlukları kullanarak bel, diz ve bileklerin arkasına 7
kumaş şerit (veya benzeri) geçirilir,
Ø Yumuşak malzemeyle desteklenmiş sert
tespit malzemesi, koltuk altından ayağa kadar yerleştirilir ve ayaklardan yukarı
doğru bağlanır,
Ø Düğümler tespit malzemesi üzerine atılarak bandajlar
bağlanır,
Ø Bilek hizasındaki bandaj öncekinin üzerine sekiz şeklinde
bağlanır,
Ø Sert tespit malzemesi bulunmaması halinde, sağlam bacağı tek
destek olarak kullanarak, geniş bandajlarla tespit edilir.
Diz kapağı
kırığı tespiti:
Ø Geniş bandajlar yardımı ile iki bacağı birleştirerek
dizkapağı tespit edilir. Dizin üst ve altında kalan bandajları sıkarken dikkatli
olunmalıdır,
Ø Geniş ve sert tespit malzemesi (tabla) varsa, kalçadan ayağa
kadar yaralı bacağın altına yerleştirilir ve iki tane kalça ve diz arasında, iki
tanede diz ile bilek arasında olmak üzere geniş bandajlarla bağlanabilir. Bunun
üzerine eklemi sabitlemek amacıyla, sekiz şeklinde bir bandaj
sarılır.
Kaval kemiğinin tespiti:
Uyluk kemiği kırığı tespitindeki
gibidir,
Ø Bacaklar tutulur ve yavaşça çekilir,
Ø Doğal boşluklar
kullanılarak (dizlerin altı, bileklerin altı) yaralı bacağın altından kumaş
şeritler geçirilir,
Ø Uygun bir şekilde yumuşak dolgu malzemesiyle
desteklenmiş tespit malzemelerinden biri iç tarafta kasıktan ayağa kadar, diğer
tarafta kalçadan ayağa kadar yerleştirilir,
Ø Ayaklardan başlanarak şeritler
dış tespit malzemesi üzerinde düğümlenerek bağlanır. Bilek hizasındaki bandaj
ayak tabanı üzerine sekiz şeklinde düğümlenir.
Bileğin / ayağın
tespiti:
Ø Yaralının ayakkabıları çıkarılmadan bağları çözülür,
Ø
Bilek seviyesinde sarılmış sekiz şeklinde bir bandajla her iki ayak birlikte
tespit edilir ve yumuşak malzemelerle iyice kaplanmış (rulo yapılmış bir
battaniye) bir yüzeye dayamak suretiyle bacakları yukarıda tutmak
gerekir.
HAYVAN ISIRMALARINDA İLKYARDIM
Hayvan
ısırmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
Ø Hasta/yaralı yaşamsal bulgular
yönünden değerlendirilir (ABC),
Ø Hafif yaralanmalarda yara 5 dakika süreyle
sabun ve soğuk suyla yıkanır,
Ø Yaranın üstü temiz bir bezle kapatılır,
Ø
Ciddi yaralanma ve kanama varsa yaraya temiz bir bezle basınç uygulanarak kanama
durdurulmalıdır,
Ø Derhal tıbbi yardım istenmeli (112),
Ø Hasta kuduz
ve/veya tetanos aşısı için uyarılmalıdır,
Arı sokmalarının belirtileri
nelerdir?
Belirtiler kısa sürer. Acı, şişme, kızarıklık gibi lokal
belirtiler olur. Arı birkaç yerden soktuysa, nefes borusuna yakın bir yerden
soktuysa yada kişi alerjik bünyeli ise tehlikeli olabilir.
Arı
sokmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
Ø Yaralı bölge yıkanır,
Ø
Derinin üzerinden görülüyorsa arının iğnesi çıkarılır,
Ø Soğuk uygulama
yapılır,
Ø Eğer ağızdan sokmuşsa ve solunumu güçleştiriyorsa buz emmesi
sağlanır,
Ø Ağız içi sokmalarında ve alerji hikayesi olanlarda tıbbi yardım
istenir (112).
Akrep sokmalarının belirtileri nelerdir?
Kuvvetli
bir lokal reaksiyon oluşturur.
Ø Ağrı
Ø Ödem
Ø İltihaplanma, kızarma,
morarma
Ø Adale krampları, titreme ve karıncalanma
Ø Huzursuzluk, havale
gözlenebilir.
Akrep sokmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
Ø
Sokmanın olduğu bölge hareket ettirilmez,
Ø Yatar pozisyonda tutulur,
Ø
Yaraya soğuk uygulama yapılır,
Ø Kan dolaşımını engellemeyecek şekilde bandaj
uygulanır,
Ø Yara üzerine hiçbir girişim yapılmaz.
Yılan sokmalarının
belirtileri nelerdir?
Lokal ve genel belirtiler verir :
Ø Bölgede
morluk, iltihaplanma (1-2 hafta sürer)
Ø Kusma, karın arısı, ishal gibi
sindirim bozuklukları
Ø Aşırı susuzluk
Ø Şok,kanama
Ø Psikolojik
bozukluklar
Ø Kalpte ritim bozukluğu, baş ağrısı ve solunum
düzensizliği
Yılan sokmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
Ø Hasta
sakinleştirilip, dinlenmesi sağlanır,
Ø Yara su ile yıkanır,
Ø Yaraya
yakın bölgede baskı yapabilecek eşyalar (yüzük, bilezik vb.) çıkarılır,
Ø
Yasa baş ve boyunda ise yara çevresine baskı uygulanır,
Ø Kol ve bacaklarda
ise yara üstünden dolaşımı engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır (Turnike
uygulanmaz),
Ø Soğuk uygulama yapılır,
Ø Yara üzerine herhangi bir
girişimde bulunulmaz (yara emilmez),
Ø Yaşamsal bulgular izlenir,
Ø Tıbbi
yardım istenir (112).
Deniz canlıları sokmasında belirtiler
nelerdir?
Çok ciddi değildir. Lokal ve genel belirtiler görülür
:
Ø Kızarma
Ø Şişme
Ø İltihaplanma
Ø Sıkıntı hissi
Ø
Huzursuzluk
Ø Havale
Ø Baş ağrısı
Deniz canlıları sokmasında
ilkyardım nasıl olmalıdır?
Ø Yaralı bölge hareket ettirilmez,
Ø Batan
diken varsa ve görünüyorsa çıkartılır,
Ø Etkilenen bölge
ovulmamalıdır.
KANAMALARDA İLKYARDIM
Kanama
nedir?
Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun
içine veya dışına doğru) doğru akmasıdır. Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki
durumlara bağlıdır:
Kanamanın hızına,
Vücutta kanın aktığı
bölgeye,
Kanama miktarına,
Kişinin fiziksel durumu ve
yaşına.
Kaç çeşit kanama vardır?
Vücutta kanın aktığı bölgeye göre 3
çeşit kanama vardır :
Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru
olur.
İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez.
Doğal
deliklerden olan kanamalar:Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan
kanamalardır.
Kanama arter, ven yada kılcal damar kanaması olabilir.
Arter kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açık
renklidir. Ven kanamaları ise koyu renkli ve sızıntı şeklindedir. Kılcal damar
kanaması küçük kabarcıklar şeklindedir.
Kanamanın değerlendirilmesinde,
şok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.
Kanamalarda ilkyardım
uygulamaları nelerdir?
Dış kanamalarda ilkyardım:
Hasta/yaralının
durumu değerlendirilir (ABC),
Tıbbi yardım istenir (112),
Yara
yada kanama değerlendirilir,
Kanayan yer üzerine temiz bir bezle
bastırılır,
Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı
arttırılır,
Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır,
Kanayan
yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır,
Kanayan bölge yukarı
kaldırılır,
Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı
varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya
baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa turnike
uygulanır,
Şok pozisyonu verilir,
Sık aralıklarla (2-3dakikada
bir) yaşam bulguları değerlendirilir,
Kanayan bölge dışarıda kalacak
şekilde hasta/yaralının üstü örtülür,
Yapılan uygulamalar ile ilgili
bilgiler (turnike uygulaması gibi) hasta/yaralının üzerine yazılır,
Hızla
sevk edilmesi sağlanır.
Atardamar kanamalarında kan basınç ile
fışkırır tarzda olur. Bu nedenle, kısa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür
kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın
olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır. Vücutta bu amaç için
belirlenmiş baskı noktaları şunlardır:
1-Boyun : Boyun atardamarı (şah
damarı) baskı yeri
2-Köprücük kemiği üzeri : Kol atardamarı baskı
yeri
3-Koltukaltı : Kol atardamarı baskı yeri
4-Kolun üst bölümü : Kol
atardamarı baskı yeri
5-Kasık : Bacak atardamarı baskı yeri
6-Uyluk :
Bacak atardamarı baskı yeri
Kanamalarda üçgen bandaj uygulaması nasıl
yapılmalıdır?
Üçgen bandaj, vücudun değişik bölümlerinde bandaj ve/veya
askı olarak kullanılabilir. Üçgen bezin tepesi tabanına doğru getirilip
yerleştirilir, sonra bir yada iki kez daha bunun üzerine katlanarak istenilen
genişlikte bir sargı bezi elde edilmiş olur.
Elde üçgen bandaj
uygulama:
Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının
üzerine yerleştirilir. Üçgenin tepesi bileğe doğru katlanır. Elin sırtında,
üçgenin uçları karşı karşıya getirilir ve çaprazlanır, bilek seviyesinde
düğümlenir.
Ayağa üçgen bandaj uygulama:
Ayak, üçgenin üzerine düz
olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir. Üçgen bandajın
tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir. İki ucu ayak
bileği etrafında düğümlenir.
Dize üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin
tabanı dizin 3-4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde
yerleştirilir. Dizin arkasından uçları çaprazlanır, dizin üstünde uçları
düğümlenir.
Göğüse üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tepesi omuza
yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir. Bu düğüm ile
üçgenin tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak
bağlanır.
Kalçaya üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tabanı uyluğun
alt kısmının etrafında düğümlenir, tepesi ise belin etrafını saran bir kemer
yada beze bağlanır.
Hangi durumlarda turnike uygulanmalıdır?
Çok
sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı durdurmak
ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),
Yaralı güç
koşullarda bir yere taşınacaksa,
Uzuv kopması varsa,
Baskı
noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa
Turnike uygulaması kanamanın
durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır. Ancak eskisi kadar
sık uygulanmamaktadır. Çünkü, uzun süreli turnike uygulanması sonucu doku
harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybına neden
olunabilir.
Turnike uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler
olmalıdır?
Turnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği
en az 8-10 cm olmalıdır.
Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici
malzemeler kullanılmamalıdır.
Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem
gibi malzemeler kullanılabilir.
Turnike kanama duruncaya kadar sıkılır,
kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz.
Turnike uygulanan bölgenin
üzerine hiçbir şey örtülmez.
Turnike uygulamasının yapıldığı saat bir
kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalıdır.
Uzun süreli
kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-30 dakikada bir
turnike gevşetilmelidir.
Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere
uygulanır, ancak önkol ve bacağa el ve ayağın beslenmesini bozabileceği için
uygulanmaz. Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike
uygulanabilir.
El ve ayak kopmalarında turnike nasıl uygulanır?
Kaza
ve yaralanmalarda atardamar yaralanmalarına neden olarak ölüme yol
açmaktadır.
Kopmuş olan uzvun kanama kontrolü yapılır, tampon yapılır ve
kapatılır.
Turnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri
bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye uygulanır.
Turnike uygulandıktan
sonra sıkılaştırılarak uzuvdaki kanama kontrol edilir.
Kopmuş uzuv
parçası, su geçirmeyen bir plastik torbaya konur.
Daha sonra kopmuş uzuv
parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek
suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya yada kovaya konulur. Bu şekilde,
kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda
taşınması sağlanmış olur.
Torbanın üzerine kopan uzuv parçasının sahibine
ait kimlik bilgileri kaydedilir ve yaralı ile aynı araca konarak en çok 6 saat
içerisinde sağlık kuruşuna sevki sağlanır.
İç kanamalarda
ilkyardım:
İç kanamalar, şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma
nedeniyle oluşabilir. Hasta/yaralıda şok belirtileri vardır. İç kanama şüphesi
olanlarda aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır.
Hasta/yaralının bilinci ve
ABC si değerlendirilir,
Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı
kaldırılır,
Tıbbi yardım istenir (112),
Asla yiyecek ve içecek
verilmez,
Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa),
Yaşamsal
bulguları incelenir,
Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır.
Doğal
deliklerden çıkan kanamalarda ilkyardım:
Burun
kanaması:
Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri
giderilir,
Oturtulur,
Başı hafifçe öne eğilir,
Burun
kanatları 5 dakika süre ile sıkılır,
Uzman bir doktora gitmesi
sağlanır.
Kulak kanaması:
Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri
giderilir,
Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,
Kanama
ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır,
Bilinci yerinde ise
hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan
yatırılır,
Kulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen
kanamalarda hasta/yaralı kanama örnekleri ile uzman bir doktora sevk
edilir.
Şok nedir?
Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun
oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile
seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir.
Kaç çeşit şok
vardır?
Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır:
Kardiyojenik
şok
Hipovolemik şok
Toksik şok .
Anaflaktik şok
Şok
belirtileri nelerdir?
Kan basıncında düşme
Hızlı ve zayıf
nabız
Hızlı ve yüzeyel solunum
Ciltte soğukluk, solukluk ve
nemlilik
Endişe, huzursuzluk
Baş dönmesi,
Dudak çevresinde
solukluk ya da morarma
Susuzluk hissi
Bilinç seviyesinde
azalma
Şokta ilkyardım uygulamaları nelerdir?
Kendinin ve çevrenin
güvenliği sağlanır,
Hava yolunun açıklığı
sağlanır,
Hasta/yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması
sağlanır,
Varsa kanama hemen durdurulur,
Şok pozisyonu
verilir,
Hasta/yaralı sıcak tutulur,
Hareket
ettirilmez,
Hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır
(112),
Hasta/yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek
sağlanır.
Şok pozisyonu nasıl verilir?
Hasta/yaralı düz olarak sırt
üstü yatırılır,
Hasta/yaralının bacakları 30 cm kadar yukarı
kaldırılarak, bacakların altına destek konulur (Çarşaf, battaniye yastık,
kıvrılmış giysi vb.),
Üzeri örtülerek ısıtılır,
Yardım gelinceye
kadar hasta / yaralının yanında kalınır,
Belli aralıklarla (2-3 dakikada
bir) bir yaşam bulguları değerlendirilir.
ŞOKLARDA İLK
YARDIM
ŞOK NEDİR?
Kelime anlamı SARSILMA demektir. Dolaşım
sistemindeki kanın çeşitli nedenlerle azalması, hücrelere yeterli oksijenin
gelmemesi sonucu ortaya çıkar.
BELİRTİLERİ:
Kaza yerinde
sessiz, sakin, hiç hareket etmeyen bir yaralının şuuru genelde yerinde
olmayabilir.
Rengi soluk, Vücudu soğuk ve terli, Gözleri göz çukuruna
batmış şekilde, sanki burnu sivrilmiş gibidir.
Nabız zayıftır ve
hızlıdır. Solunum hızlanmıştır.
YAPILMASI GEREKENLER:
-
Uygun bir yere sırt üstü yatırınız.
- Etrafındaki kalabalığı
dağıtınız.
- Az hareket ettirmeye çalışınız.
- Beynin kan
dolaşımını ve çalışmasını kolaylaştırmak için, başta kanama yoksa başı aşağı
getirip, ayak ucunu kaldırınız.
- Yakasını, kemerini, gömleğini
gevşetiniz.
- Solunum yolu tıkanıklığı varsa gideriniz.
-
Gerekirse yapay solunum ve kalp masajı yapınız.
- Kanaması varsa kanamayı
durduracak önlemi alınız.
- Kırık varsa tahta parçası ile tespit
yapınız.
- Soluk almakta güçlük çekiyorsa baş ve göğüs kısmını hafifçe
yükseltiniz.
- İhtiyaç durumunda dudakları ve dili birkaç damla su ile
ıslatınız.
YARALANMALARDA İLK YARDIM
YARA
NEDİR?
Çeşitli nedenlerle vücut dokularının bütünlüğünün bozulması yada
bir kısmının kaybına YARA denir. Yaralar 2 şekilde görülebilir:
Açık
Yaralar, Kapalı Yaralar.
AÇIK YARALAR:
Deri yüzeyinde
görülebilen yaralara Açık Yaralar denir.
Sıyrık şeklindeki
yaralar.
Kesik şeklindeki yaralar.
Delici yaralar.
Ezici
yaralar.
Yırtılma şeklindeki yaralar.
Ateşli silah
yaraları.
Isırma yaraları.
Yanık yaraları.
KAPALI
YARALAR:
Deri yüzeyinden görülmeyen, deri altı doku yaralanmalarına Kapalı
Yara denir.
YARALANMALARDA İLKYARDIM:
YAPILMASI
GEREKENLER:
Yaralıyı emniyetli bir yere alarak oturtunuz veya
yatırınız.
Varsa önce kanamayı durdurunuz.
Ellerinizi sabunlu su
ile yıkayınız.
Yara üzerindeki varsa giysileri dikiş yerinden sökünüz
veya kesiniz.
Yara çevresinde varsa kılları temizleyiniz.
Yara
üzerine pansuman koyduktan sonra yara etrafını sabunlu su ile temizleyiniz ve
yaraya değmeyecek şekilde tentürdiyot sürünüz.
Yara kirli ise pansumanı
kaldırıp, yarayı merkezden dış çevreye doğru ılık sabunlu su ile
yıkayınız.
Yara üzerine pansuman koyup, sargı bezi ile
sarınız.
Yaralı kısmın altına kalın karton vb. koyup sararak tespit
ediniz, dinlendiriniz.
Ağrıyı, şişliği ve morluğu önlemek için o bölgeye
havluya sarılı buz koyunuz.
Yara içinde batık cisimler varsa, simitçik
yapıp koyunuz ve sargı bezi ile sarınız.
YAPILMAMASI
GEREKENLER:
Yara üzerine tentürdiyot ve benzeri antiseptik
sürmeyiniz.
Yara üzerine yara tozu, pudra, merhem, kül, tütün vb. şeyler
koymayınız.
Yara üzerine pamuk koymayınız.
Batmış olan cisimleri
çıkartmayınız.
Yaraya ve pansuman malzemesine el
sürmeyiniz.
BURKULMALARDA İLK YARDIM
BURKULMA
NEDİR?
Bir eklemin etrafındaki bağların, eklem kapsülü ve diğer yumuşak
doku yapılarının; eklemin normal hareket genişliğinin ötesinde zorlanmasına
BURKULMA denir. Eklemde şişlik, ağrı, morluk olur. Bu yapılar normalden fazla
gerilebilir. Hatta yırtılabilir. Hareketler ağrılıdır.
Burkulmuş eklemi
hareket ettirmeyiniz.
O eklem üzerine yarım saat havluya sarılı buz
torbası koyunuz.
Burkulmuş ayağın üzerine basılmaz. Koltuk değneği
kullanınız.
Burkulmuş ayağın altına 4-5 yastık koyarak kalp seviyesinin
üzerine kaldırınız. Burkulmuş yeri sarkıtmayınız. Şişlik, kanama ve ağrı
olabilir.
Burkulma kolda ise, kolu kalp seviyesi üzerinde olacak şekilde
tülbentle kolu boyuna asınız. Kesinlikle sıcak havlu yada termofor
uygulamayınız. Şişliğin artmasına yol açacaktır. Burkulan eklemi ovmayınız.
Dinlendiriniz.
Elastik sargı ile sıkmayacak şekilde
sarınız.
Parmaklarınızı oynatarak kaslarınızı
çalıştırınız.
Böylece kasların pompalayıcı etkisi ile şişliğin azalmasına
çalışınız.
Her burkulmanın altından bir kırık, çıkık ya da eklem bağı
yırtığı çıkabileceğini unutmayınız.
Bir ortopedi ve travmatoloji
kliniğine götürünüz ...
KANAMALARDA İLK YARDIM
KANAMA
NEDİR?
Çeşitli nedenlerle kanın damar dışına çıkmasına KANAMA denir.
Yetişkin bir insanda 5-6 kg. kan vardır. 1-1.5 kg. kan kaybeden bir insanın
hayatı tehlikeye girer.
O HALDE KANAMALARI HEMEN DURDURMAK
GEREKİR.
İÇ KANAMALAR:
İç organlardaki dokuları besleyen
kan damarlarının yırtılması ,zedelenmesi sonucu kanın damarlardan vücut
boşluklarına akmasıdır.
İç kanamalar 2 şekilde olur.
Gözle
görülebilen : Akciğer, mide, bağırsaklar, böbrekler vb. kanamalar.
Gözle
görülmeyen: Karaciğer, dalak, pankreas vb. kanamalar.
İç kanamalar kişiyi
ölüme götürebilir.
Bulguları:
- Baygınlık hali, baş dönmesi
vardır.
- Huzursuzluk vardır.
- Yüzde, dudaklarda ve parmak
uçlarında solukluk vardır.
- Deri, nemli ve soğuktur.
- Susama
hissi vardır.
- Nabız hızlı ve zayıftır. Güçlükle hissedilir.
-
Solunum hızlıdır.
- Sanki hava alamıyormuş gibi his (hava açlığı)
olur.
- Şuur azalır ve en sonunda şuur kaybolur.
YAPILACAK
İLKYARDIM:
- Yaralı sırt üstü yatırılır.
- Baş yana
çevrilir.
- Şoka karşı tedbir alınır.
- Ağızdan içecek madde
verilmez.
- Sarsmadan ambulans veya sedye ile hastaneye
götürülür.
DIŞ KANAMALAR:
Kanın damardan vücut dışına
çıkmasıdır. Genellikle yaralanmalar sonucu olur. Atardamar, toplardamar, kılcal
damar kanamaları şeklindedir.
DIŞ KANAMALARI DURDURUCU
YÖNTEMLER:
Parmakla Basınç Yapma : Yara ufak ve kanama az ise, yara
üzerine temiz bir bez ya da pansumanla BASTIRIN
KALP KRİZİ ve ilk
yardımı
Kalp krizi yaşamı tehdit eden acil bir durumdur. Kalbi besleyen
ana damarların daralması veya tıkanmasına bağlı olarak kalbin bir bölümüne
yeterli kan ve oksijen gitmemesi sonucu oluşur. Eğer bu kan ve oksijen
yetersizliği uzun sürerse kalp kaslarının bir bölümü ölür.
Kalp krizi
belirtileri, aşağıdakilerden birkaçını ya da hepsini içerebilir. Santral göğüs
bölgesinde aniden gelen ve ezici bir basınçla hissedilen, sabit, 20 dakika veya
daha uzun süren, kola, omuza, boyuna, çeneye, sırt ortası ve mideye vuran göğüs
ağrısı, aşırı terleme, bulantı, kusma, yoğun halsizlik, akıntı, korku, soluk
mavimsi gri deri rengi, mavi tırnaklar ve nefes darlığı. Kalp ağrısı
hazımsızlıkla karıştırılabilir. Eğer ağrınızın sebebinden emin değilseniz
güvende olmak için kalp krizi gibi ele alın. En yakın acil sağlık kuruluşunu
arayın ve aşağıda verilen ilkyardım talimatlarını uygulayın.
Kalp krizi
tedavisi, hastanın bilincinin kapalı ya da açık olmasına göre
değişir.
A)Bilinci Kapalı, Nefes Almayan Hasta:
En yakın acil
sağlık kuruluşunu arayın, daha sonra müdahaleye başlayın. Kişiyi sert, rahat bir
yere sırtüstü yatırın. Elinizi hastanın çenesine koyup yukarı kaldırırken diğer
elinizi hastanın alnına koyup aşağı bastırarak başını arkaya
yatırın.
Hastanın alnındaki elinizin baş parmağınız ve işaret parmağınızla
hastanın burun deliklerini kapatın. Derin bir nefes alın. Ağzınızı hastanın ağzı
üzerine sıkıca bastırın ve iki yavaş, derin nefes verin. Arada tekrar derin bir
nefes alın ki hastaya taze hava verebilesiniz. Göğüs kafesinin yükseldiğini
görene dek hava üflemeye devam edin.
Hastanın göğsü yükseldiğinde hava
vermeyi durdurun. Ağzınızı çekin ve başınızı hastanın göğsüne doğru çevirin.
Böylece kulağınız hastanın ağzının üzerinde olacaktır. Hastanın akciğerlerinden
hava çıkışını kulağınızla hissedin ve dinleyin ayrıca göğsün alçaldığını
gözlemleyin. Bu solunum işlemini her 5 saniyede 1 nefes vererek
sürdürün.
Kişinin bilek ya da boyun atardamarını 5-10 saniye boyunca nabız
için kontrol edin. Eğer nabız yoksa, kalp masajı eğitimi aldıysanız kalp
masajına başlayın. Suni solunum kalp masajı sırasında da sürdürülmelidir. Bu
işlemi tıbbi yardım gelinceye ya da hasta nefes almaya başlayıncaya kadar
sürdürün.
Bilinci Açık Hasta:
En yakın acil sağlık kurumunu
arayın, ilgiliye olası bir kalp krizini ve oksijen ihtiyacını iletin.
Hastayı
nazikçe oturtun ya da yan oturur pozisyona getirin. Yatmak nefes almayı
zorlaştırır.
Özellikle boyun çevresindekiler olmak üzere giysileri gevşetin.
Hastayı bir battaniye ya da palto ile sararak sıcak tutun.
Hastayı
sakinleştirin ve rahatlatın ama herhangi bir şey yedirip içirmeyin.
Eğer
ambulans bulunamıyorsa hastayı en yakın hastanenin acil servisine
götürün.
Bilinçsiz hasta kendine gelirse ve solunumu başlarsa yukardaki
adımları izleyebilirsiniz.
BOĞULMALARDA
İLKYARDIM
Boğulmalar
Solunum yolunun yabancı cisim ile tıkanması
sonucu olur.Bu yutulamayan bir yemek parçası olabildiği gibi, suda, göçük
altında vb boğulmalarda olabilir.
Yapılması gerekenler:
Solunum
yollarına kaçan yabancı cismi çıkarmak gerekir.
HEİMLİCH MANEVRASI: Solunum
yollarına kaçan cismi çıkarmak için yapılan manevradır.
Şuuru kapalı
hastada: Hasta sırt üstü yatırılarak çenesi yukarı kaldırılır elin ayası göbek
çukurunun üstüne konarak art arda beş kez basınç uygulanır. Hastanın çenesi sağ
elle açılarak sol el işaret parmağı ile yabancı cisim araştırılır çıktıysa
dışarı alınır. Hasta soluk almaya başlamazsa suni solunuma geçilir. Eğer yabancı
cisim çıkmadıysa aynı manevra tekrarlanır. Yardım gelinceye kadar canlandırma
işlemine devam edilir.
Şuuru açık, hareket halindeki hastada: Hastanın
arkasına geçip iki kol hastanın karnında birleştirilir art arda hastanın karnına
basınç uygulanır.
Bebeklerde: Bebek sağ kolun üstüne yüzü koyun ve baş
aşağıya yatırılır. Sırtına art arda vurulur, cisim çıkmazsa bu kez sol kolun
üstüne sırt üstü ve baş aşağıya yatırılır, sağ elin baş ve orta parmağı ile
göğüs kemiğinin üstüne art arda basınç uygulanır. Bu işlem cisim çıkıncaya kadar
tekrarlanır. Solunum kendiliğinden dönmezse canlandırma işlemine başlanır ve
yardım gelinceye kadar devam edilir. Suda boğulmalarda hasta yan yatırılır,
ağzındaki kum, yosun gibi yabancı cisimler temizlenir ve yaşam bulguları kontrol
edilir gerekiyorsa canlandırma başlatılır.
Böcek ve Sürüngen
Sokmaları halinde İLKYARDIM
Türkiye`nin kuzeydoğusunda da bulunan Kafkas
engereği gibi çok zehirli birkaç tür dışında ısırıkları ölümcül olabilecek yılan
pek yoktur. Gene Güney ve Güneydoğu Anadolu dışındaki akrep, çıyan gibi
sürüngenler soktukları zaman çok acı vermelerine karşın tropikal bölgedeki
akrabaları kadar tehlikeli değildir.
Sanıldığının aksine, zehirli haşarat
arasında arılar `anaflaksi` dediğimiz çok şiddetli allerjik reaksiyona yol
açmaları dolayısıyla yılan ve akreplerden daha tehlikelidir. Özellikle bahar ve
yaz aylarında birden çok yabanarısının sokması, doğru yaklaşımda
bulunulmadığında ölümcül olabilir. Bu tür haşarat sokmalarında ölüm tehlikesi
küçük ve ileri yaş gruplarında daha fazladır.
Her türlü zehirli hayvan
ısırığı veya sokmasında ilk ve en önemli yaklaşım çok süratli bir şekilde zehrin
yayılmasını engellemek için ısırılan bölgenin üstüne, gövdeye yakın kısmına
turnike dediğimiz boğma işlemi uygulamak ve ısırılan bölgeyi
kanatmaktır.
Yılan sokmalarında 5-10 mm, akrep sokmalarında 3-5 mm,
yabanarısı sokmalarında 2-3 mm diklemesine uzvun eksenine paralel vaziyette
cilde batırılan bistüri bol kanamaya neden olur. Bu sayede zehir süratle
vücuttan atılır. Bu kesi sonucu oluşan kanama basit, yüzeysel baskıyla
kolaylıkla durur. Şayet kanatmada gecikilmişse zehirli kan ekstaktör (vakumlu
enjektör) ile çekilmelidir. Bu tür aparattan yoksunsanız eskilerin adale
ağrılarında kullandığı ``şişe, bardak çekme`` denen yöntemden de
yararlanabilirsiniz. Bir çay bardağının içine atılan alkollü pamuk yakılır,
hemen ardından bardak ısırık bölgesinin üzerine kapatılır. Birkaç saniye içinde
bardaktaki oksijenin tükenmesiyle oluşan vakum, çizilen ısırık bölgesini
kanatmak suretiyle zehrin uzaklaştırılmasını sağlar. Bu yönteme yılan ısırıkları
dışında pek gerek duyulmaz. Zira diğer haşarat sokmalarında bistüriyle kesi
sonucu oluşturulan kanama yeterlidir. Isırık bölgesi asla emilmelidir, çünkü
zehir ağızdan geçerek emen kişiyi de kolaylıkla etkiler.
Zehrin vücuttaki
etkisi kişiden kişiye ve bağışıklık sistemine göre değişir. Bazı kişilerde
ısırık-sokma bölgesiyle sınırlı kalır. Tüm vücudu etkileyen ağrı, kızarıklık,
kaşıntı, şişme ve his azalmasına, bir başkasında arı sokmasında bile solunum
güçlüğü, tüm vücudu etkileyen kızarıklık, çarpıntı, tansiyon düşmesi, gözlerde
kızarma ve şişme, bulantı, kusma ve karın ağrısına yol açabilir. Bazen de bu
tablo larinks ödemine (gırtlağın şişip daralması) bağlı solunum yollarında
tıkanma sonrası ölüme kadar gidebilir.
Yapılması
gerekenler:
*Isırılan ya da sokulan kişi ıstirahate alınmalıdır.
(hareketle zehir yayılır)
*Sokulan veya ısırılan uzuv kalp hizasının
altında tutulur. (alt uzuvdaysa kişi ayakta tutulur veya ayakları boşluğa
sallandırılarak oturtulur)
*Kanatma işlemine geçilinceye kadar,ısırığın
üstüne,vücuda yakın kısımdan turnike uygulanır.
*Sokulan ve ısırılan
bölge antiseptik bir madde veya sabunla temizlenir.
*Kanatma işleminde
kesi uzvun eksenine paralel gerçekleştirilir.
*Ağrıdaki azalmayla beraber
zehrin de vücuttan uzaklaştığı anlaşılabilir.
*Küçük kesilerde (özellikle
balarısı sokmalarında) kanamayı artırmak için sıvazlama,sıkma uygulanmamalıdır.
Zira iğnenin ucundaki kese patlatılabilir. Önce kese bir cımbız ucuyla
uzaklaştırılır.
*Balarılarının ``tek atımlık kurşunları``vardır.Sokmayla
beraber zehir keselerini de vücutta bırakırlar.Dolayısıyla ince bir cımbız
kullanarak iğne ve kesenin uzaklaştırılması gerekir.
*Yabanarısı birkaç
yerden sokabilir. Her biri minik minik bistüri batırılarak kanatılıp,gerekirse
hafifçe sıkılmalıdır.
*İmkan varsa ağrıyı azaltmak için ısırık veya kesi
bölgesine buz tatbik edilebilir.
*Son aşamada kesi bölgesi yara bandıyla
kapatılmalıdır.
Konu: İlk yardım hakkında bilmeniz gereken herşey 
Cuma Tem. 02, 2010 11:52 am